Analiza izvještaja o upotrebi elektronskih učionica tokom 2015. godine u osnovnim školama Republike Srpske koje su uklјučene u projekat “Dositej”

Teorijski uvod

Od nastavnika se oduvijek očekivalo i očekuje se da svojim  radom, zalaganjem,  osobinama, ponašanjem, te stručnom  osposoblјenošću  bude primjer, ne samo učenicima,  nego i društvu kao cjelini. Nastavnik je organizator cjelokunog nastavnog procesa i sa njim se djeca često identifikuju.

Metodama, oblicima rada i nastavnim sredstvima koja u nastavnom procesu koristi nastavnik utiče na proces učenja, ali i priprema učenike za život u savremenom svijetu. Našim svijetom danas, a i u budućnosti će biti tako, dominira tehnologija. Ukoliko nastavnik  u svakodnevnom radu koristi tehnologiju on učenike uči ne samo kako da koriste tehnologiju, već im šalјe jasnu poruku da je ona upotreblјiva kako u slobodno vrijeme tako i pri radu i učenju.

Cilј istraživanja

Kako bih provjerila da li se i na koji način koriste elektronske učionice, kojim su škole opremlјene u okviru projekta Dositej, tokom 2015. godine vršila sam istraživanje. Osnovne škole uklјučene u projekat imale su obavezu da mjesečno dostavlјaju izvještaje o broju nastavnika koji su časove realizovali u ovim učionicama, broju časova koje je svaki nastavnik realizovao te kratak opis časova.  Na osnovu ovih izvještaja urađena je analiza.

Cilј analize jeste da se utvrdi pomak u odnosu na prethodnu godinu, tj. koliko su nastavnici rad u elektronskim učionicama integrisali u nastavni proces, shvatajući da elektronska učionica podiže kvalitet nastave čineći usvajanje znanja lakšim i zanimlјivijim.

U skladu sa postavlјenim cilјem predmet analize se odnosi na utvrđivanje: broja škola u kojima se časovi redovno realizuju u elektronskim učionicama, broja nastavnika koji te časove realizuju, kao i načina na koji se učionice koriste.

U skladu sa postavlјenim cilјem i predmetom,ana osnovu izvještaja o realizaciji časova u elektronskim učionicama koje su sačinile i dostavile škole formirana je baza podataka i  izvršena narativna analiza.

Rezultati istraživanja

U skladu sa dopisom broj 07/2.01/01-614-531/14 od 10.11.2014. godine koji je Republički pedagoški zavod uputio osnovnim školama u Republici Srpskoj koje su uklјučene u projekat „Dositej“ tokom 2015. godine škole su dostavlјale mjesečni izvještaj, a broj škola koje su to činile posmatrano na mjesečnom nivou je prikazan u Tabeli1.

Tabela1

Ukoliko se broj škola u kojima su upotreblјavane elektornske učionice pri realizaciji nastave tokom 2015. godine uporedi sa onim iz mjeseca decembra 2014. godine primjetiće se osjetan pad. Naime u mjesecu decembru elektronske učionice su upotreblјavane u 64 škole, a svih narednih mjeseci taj broj je bio manji, da bi u mjesecu decembru 2015. godine izvještaj dostavilo svega 10 škola.

Dijagram1– Broj škola u kojima se koriste elektronske učionice posmatran tokom 2015. godine

Kada posmatramo Dijagram1 primjećujemo da je broj škola u kojima su se časovi realizovali u elektornskim učionicama najmanji u mjesecima junu, septembru i decembru 2015. godine. Ovu činjnicu škole pravdaju zaklјučivanjem ocjena u mjesecu junu i decembru, kao i početkom školske godine u septembru. Ovo pokazuje da nastavnici još uvijek nisu dovolјno obučeni i ne znaju na koji način u nastavni proces, posebno u proces ocjenjivanja da integrišu elektornsku učionicu. Takođe se primjećuje da je broj škola u kojima se časovi realizuju u elektronskom učionicama u školskoj 2015/16. godini znatno manji, nego tokom 2014/15. godine.

Ukoliko imamo u vidu da je u projekat „Dositej“ uklјučeno, dakle elektronskim učionicama opremlјeno, 125 škola jasno je da se u velikom broju škola elektronske učionice ne koriste u nastavnom procesu.

Značajan pokazatelј uspješnosti upotrebe elektornskih učionica u školama jeste broj nastavnika koji u svom radu ove učionice koriste. Ovaj broj, posmatran na mjesečnom nivouprikazan je u Tabeli2.

Tabela2

Iz Tabele2 jasno se vidi da je broj nastavnika koji su časove realizovali u elektronskoj učionici opadao iz mjeseca u mjesec, iz čega se može izvesti zaklјučak da je za realizaciju ovog vida nastave veoma bitan stav i podrška uprave škole.

Dijagram2 – Broj nastavnika koji su na mjesečnom nivou realizovali određeni broj časova u elektronskoj učionici

Ukoliko posmatramo broj časova koje su nastavnici realizovali na mjesečnom nivou primjećuje se da je najveći broj nastavnika realizovao jedan ili dva časa. Nastavnici dakle, još uvijek nisu u potpunosti prihvatili elektronske učionice kao sredstvo kojim se odrđeni ishodi učenja lakše realizuju.

Škole su tokom školske godine prijavlјivale kvarove u elektornskim učionicama kompaniji Lanako, a ovi kvarovi uticali su na manji broj časova realizovan na ovaj način. Broj škola koje su prijavlјivale kvarove, a u izvještajima to jasno navele, po mjesecima može se posmatrati u Tabeli3.

Tabela3

Prema izvještajima koje su škole dostavlјale najveći broj kvarova odnosi se na loše funkcionisanje mreže u učionicama. Obzirom da za realizaciju časova u elektornskim učionicama mreža nije neophodna ponovo se nameće zaklјučak da je neophodno sprovesti dodatne pedagoške obuke za nastavnike.

Zanimlјivo je posmatrati u koliko škola se broj nastavnika koji pri realizaciji časova koriste elektronsku učionicu mijenja i na koji način. Ovu promjenu prikazala sam u  Tabeli4.

Tabela4

 Prilikom poređenja broja nastavnika tolerišu se varijacije broja nastavnika za 1 ili 2, jer sam pri analizi podataka primjetila da se u velikom broju škola dešava da se broj nastavnika u jednom mjesecu smanji za 2 u sledećem poveća za 2. Uklјučivanjem ovakvih promjena ne bi se dobila realna slika.

U ovoj tabeli izostavlјen je januar mjesec zbog jako malog broja radnih dana, tako da se poređenje za mjesec februar vrši u odnosu na decembar 2015. U mjesecu oktobru 2016. godine izvještaj je dostavilo 9 škola više nego u junu (otud podatak +9 u redu „Broj škola koje su prestale sa ralizacijom“).

Pored toga iz izvještaja koje dostavlјaju škole vidi se da nastavnici nisu u stanju da sve tipove časova realizuju upotrebom elektronske učionice, tako da do osjetnog pada broja časova realizovanih u elektronskim učionicama dolazi u mjesecima junu i decembru, kada je ocjenjivanje učenika intenzivnije. (Ovjde se postavlјa pitanje poštovanja Pravilnika o ocjenjivau, odnosno poštovanja dinamike ocjenjivanja, ali to je predmet neke druge analize). Neophodno je, kroz obuke, objasniti nastavnicima prednosti ovakovog vida realizacije nastave, kako bi oni časove mogli pripremiti i realizovati,  te ishode učenja ostvariti na jednostavniji način.

Imajući u vidu prethodno rečeno, posmatrajući podatke u Tabeli4 jasno je da je tokom školske godine veliki broj škola i nastavnika odustajao od upotrebe elektronskih učionica. Treba imati u vidu da se u mjesecu desembru 2015. godine časovi u elektronskoj učionici realizovali u 64 škole, a časove je relizovalo ukupno 584 nastavnika.

Obzirom da je u decembru mjesecu rađeno istraživanje o upotrebi elektronskih učionica u osnovnim školama u Republici Srpskoj, zanimlјivo je posmatrati da li se i na koji način mijenjao način upotrebe istih tokom 2015. godine. U Tabeli5 prikazan je broj časova realizovanih u elektronskoj učionici uz aktivnu ili pasivnu upotrebu opreme od strane učenika. Za jedan broj časova iz izvještaja ne može da se procjeni da li se radi o aktivnoj ili pasivnoj upotrebi, pa su oni izdvojeni u kolonu „nije jasno“.

Tabela5

Ukoliko posmatramo podatke iz Tabele5 primjetićemo da se broj časova koji su realizovani u elektronskoj učionici, a na kojima učenici aktivno koriste računare smanjuje. Najveći broj ovakvih časova bio je u mjesecu decembru 2015. godine, čak 697. Svakog narednog mjeseca taj broj je sve manji. Možda je još značajnije posmatrati procenat od ukupnog broja časova koji su realizovani na ovaj način. U mjesecu decembru 2015. to je 51,63% od ukupnog broja časova realizovanih u elektronskoj učionici, dok je u svim narednim mjesecima on dosta manji i kreće se od 15,32% (u februaru) do 38,75% (u septembru).

Ukoliko se posmatra broj časova na kojima su učenici pasivni korisnici opreme on se kreće oko 50% i u odnosu na decembar mjesec 2015. godine ovaj procenat je povećan.

Dijagram3 – Broj časova na kojima su elektronske učionice korištene aktivno ili pasivno od strane učenika

Zaklјučak

• Ukoliko posmatramo broj škola u kojima se koriste elektronske učionice na mjesečnom nivou, možemo zaklјučiti da veliki broj nastavnika još uvijek ne prihvata elektronsku učionicu kao sredstvo koje pomaže u realizaciji nastavnog procesa, pa samim tim nisu u stanju da elektronsku učionicu integrišu u nastavni proces.
• Kako najveći broj nastavnika časove u elektronskim učionicama realizuju dva puta mjesečno nameće se zaklјučak da nastavnici još uvijek nisu prihvatili i dovolјno razumjeli prednosti koje ovakav vid nastave donosi kako učenicima, tako i samim nastavnicima. Potrebno je organizovati dodatne pedagoške obuke za nastavnike.
• Obzirom da se elektronske učionice najmanje koriste u mjesecima kada je ocjenjivanje učenika najintenzivnije postavlјa se pitanje da li u školama još uvijek dominira tradicionalno usmeno i pismeno ocjenjivanje, ali to može biti predmet neke druge analize.
• Obzirom da se broj škola, samim tim i broj nastavnika, u kojima se elektronske učionice koriste samnjivao iz mjeseca u mjesec nameće se zaklјučak da je podrška od strane uprave neophodna. Potrebno je organizovati predavanja za školski menadžment, kako bi i oni na pravi način razumjeli, a kasnije podržali i podstakli nastavnike u njihovom radu.

U okviru škola trebalo bi organizovati predavanja i obuke za nastavnike koji su zaiteresovani za ovakav vid nastave, a nisu završili obuku. Takođe je veoma korisno organizovati periodične sastanke na kojima nastavnici međusobno razmjenjuju iskustva i ideje.

Značaj podrške od strane uprave škole najbolјe se može vidjeti iz zaklјučka koji je u mjesečnom izvještaju stigao iz JU OŠ „Vuk Karadžić“ iz Višegrada a u kojem se kaže: „Zapažanje administratora:  Tehnički problemi već od ranije navedeni i poznati: odjavlјivanje učeničkih računara sa mreže – učionice već po aktiviranju, ponovno traženje iste na učeničkim računarima, ponovno registrovanje odjelјenja , ……  stoje i dalјe, ali praksa čini svoje , pa smo brži u savladavanju prepreka.  Interna obuka i doobuka pokazuju pozitivne rezultate i još više interesovanja za rad. Ali, ipak je administrator – pedagog, neophodan i  prisutan u  drugom razredu i  dva odjelјenja četvrtog razreda, kako bi se realizovali časovi u E-učionicama.  U  odjelјenju 5-1 , sadržaji su ostvareni  po dogovoru sa učitelјicom ovog razreda. Časove je realizovao pedagog , jer učenici ostaju uskraćeni za iskustvo i rad u E-učionicama.Naravno saradnja učitelјicama iz SA 5. razreda bila je neizostavna u pripremanj            e radnog materijala za čas srpskog jezika.  Polako dolazimo do momenta kada je odbojnost prema ovom načinu rada u fazi prevazilaženja ( a bila je zbog: težeg prihvatanja nečega što nam je nepoznato, novo za rad, tehnički teško izvodlјivo, praćeno „rokom“ realizacije i obavezujućim brojem časova).  Sada, komentari nastavnika upućuju na njihovu spremnost da se (kada to tehničke stvari budu dozvolјavala) E-učionice koriste češće,  na bilo kom  dijelu čas, u skoro svim nastavnim predmetima. Naravno, podrška će biti neophodna (već postoji)  još izvijesno vrijeme pojedinim učitelјima. Prateći aktivnost učenika na časovima ovog tipa, primjetno je da: se trude da savladaju neophodne korake kako bi –učionica bila pokrenuta za što kraće vrijeme;  motivisani su za rad, pažlјivi u rješavanju postavlјenih  zadataka, trude se , disciplinovani su  i raduju se radu na računarima. Problem konekcije 8 učionica bio je prijavlјen Lanaku, ali do sada se ništa konkretno nije desilo po pitanju njegovog rješavanja. Uz dogovor sa direktorom škole i administratorom nastavnikom informatike, nadam se da ćemo ponovo kontaktirati Lanako. Hvala na odgovoru koji ste uputili nakon prethodnog izvještaja, jer to je nama u školi, prvenstveno učitelјima, pozitivan znak da rad i uloženi trud ne ostaju neprimjećeni. Na sjednici Nastavničkog vijeća data informacija o realizaciji svih aktivnosti u elektronskim učionicama u periodu januar-mart, a za prvo polugodište NV je informisano na sjdenici 30.12.2014. godine“. Ovdje treba napomenuti da su tehnički problemi, koji su se u elektrosnkim učionicama javlјali, otklonjeni uz angažovanje administratora i uz tehničku podršku od strane kompanije Lanako.

• Kada posmatramo broj časova na kojima su učenici aktivni ili pasivni korisnici opreme u okviru elektronskih učionica očekivano bi bilo da se aktivna upotreba povećava, a pasivna smanjuje, obzirom da i nastavnici i učenici imaju više iskustva u radu. Međutim, broj časova u okviru kojih učenici aktivno koriste opremu se, u odnosu na decembar 2015. godine, smanjio, dok se broj časova u kojima su učenici pasivni koristnici opreme povećao. Iz ovog se može zaklјučiti da nastavnici još uvijek nemaju dovolјno znanja i iskustva da elektronsku učionicu na pravi način ugrade u nastavni proces. Pored toga, broj časova za koje se, na osnovu izvještaja koje škole dostavlјaju, ne može zaklјučiti da li se radi o aktivnoj ili pasivnoj upotrebi se povećao. Na osnovu ovog može se zaklјučiti da veliki broj nastavnika realizaciju časova u elektronskoj učionici smatra nepotrebnom obavezom.
• Iz svega se može zaklјučiti da nastavnici još uvijek nisu sagledali sve prednosti elektornskih učionica u nastavi, olakšanja koja one donose kako njima tako i učenicima.

Inspektor-prosvjetni savjetnik za informatiku

Aleksandra Stanković